Beynin hafıza başta olmak üzere bilişsel fonksiyonlarında kayba sebep olan anormal protein depolanmasıyla oluşan bir hastalıktır. Halk arasında bunama, demans, hafıza kaybı, lisan kaybı, aritmetik karar verme yetkisi, dikkat ve diğer bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici kayıp şeklinde tanımlanır.
Ülkemizde yaklaşık 250 bin civarında Alzheimer hastası bulunmaktadır. Yaşlanma Alzheimer hastalığını riskini arttırır ancak Alzheimer hastalığının sebebi yaşlılık değildir.
Alzheimer hastalığının belirtileri
- Hafıza sorunu
- Düşünme ve nedenselleştirme zorluğu
- Karar vermede zorlanma
- Kelime bulmada zorlanma
- Aritmetik işlemlerde zorlanma
- Kişilik ve davranış değişiklikleri
- Kaybolmalar
- Eskiden kolaylıkla yaptığı işlevleri yapamama
Alzheimer Hastalığı süreci, belirli evrelerden geçer:
Erken dönemde, hafif ve genellikle ihmal edilen belirtiler vardır. Unutkanlık, yorgunluk, kelimeleri hatırlayamama, yeni şeyleri öğrenememe, sosyal davranış ve karar verme bozukluğu olur.
Orta dönemde, günlük yasam aktivitelerinin sürmesini engelleyen belirgin düzeyde belirti ve problemler ortaya çıkar.
Kaybolmalar, motor yetilerde bozulma, huzursuzluk, agresyon, sosyal ilişkilerde bozulma ve paranoya vardır.
İleri dönemde hasta bakım verenlere tam bağımlı hale gelir, fiziksel bozukluklar da eklenir.
Mesane ve bağırsak kontrolünde bozulma, konuşma ya da basit emirlere uymada bozukluk, hayal görme, emosyonel bozukluk, farkındalık halinin kaybı ve sürekli dolanıp durmalar vardır.
Alzheimer Hastalığı öldürücü değildir, ama eklenen durumlar nedeniyle yaşam süresi etkilenebilir.
Alzheimer Hastalığı’na Nasıl Tanı Konulur?
Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur. Demansın varlığı kanıtlandıktan sonra, demansa neden olabilecek diğer tüm durumların olmadığının gösterilmesi gerekir. Bu nedenle; Alzheimer Hastalığı tanısı için nörolojik muayene, kan testleri, zihinsel testler, beyin görüntülemesi yapılmalıdır. Bazı durumlarda ise; EEG, SPECT, lomber ponksiyon ve psikiyatri konsültasyonu gerekebilir.
Alzheimer Hastalığı bulaşıcı değildir ama, bazı durumlarda bulaşıcı hastalıkların da araştırılması gerekir
Alzheimer Hastalığı’nın kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Ancak riski artıran bazı durumlar vardır;
- 60 yaş üzerinde risk artar.80-90 yaşından sonra risk sabit kalır
- Kadınlarda daha sık görülür, hastalık süresi daha uzundur
- Eğitim düzeyi arttıkça hastalığın ortaya çıkışı gecikir
- Bazı genetik özellikler, Alzheimer Hastalığı’nın ortaya çıkışını kolaylaştırır
Diğer risk faktörleri: Kafa travması, tiroid hastalıkları, depresyon, sigara ve alkol kullanımı, Kalp hastalığı, vitamin B12 eksikliği, ilaç ve madde bağımlılığı, viral enfeksiyonlar, toksinler ve otoimmün hastalıklardır. Alzheimer Hastalığı’nın kesin tedavisi henüz mümkün değildir. Ancak süreci yavaşlatmak ve bazı semptomların şiddetini azaltmak mümkündür. Bu nedenle erken ve doğru tanı çok önemlidir.
Alzheimer Hastalığı’nın tedavisinde şu ilaçlar kullanılır;
1-Kolinesteraz İnhibitörleri
Donepezil HCl
Rivastigmine tartarat
Galantamine
2-NMDA reseptör agonisti Memantine
3-Gingko biloba, Piracetam, Bazı vitaminler
4-Antidepresanlar, Antipsikotikler.
Alzheimer Hastalığı yalnız hastayı değil, yakın çevreyi de etkilemektedir.
Bir Alzheimer hastası, ortalama 8 yıl bakım gerektirmektedir. Hasta ve yakınlarının çoğu evde bakımı tercih etmektedirler. Bu bakımı verebilmek için hasta yakınlarının çoğu, çalışma saatlerini azaltıyor ya da bakım vermek için işinden ayrılmaktadırlar. Ayrıca bakım verenlerin yarısında tedavi gerektiren depresyon görülebilir ve depresyon, hastanın bakımevine verilmesiyle de azalmaz, ancak hastanın kaybından 3 ay ile 1 yıl sonra azalmaya başladığı bildirilmiştir.
Sonuç olarak aşağıdaki konuları hatırlamakta yarar bulunmaktadır:
- Her unutkanlığı olan ve her demans hastası, Alzheimer hastası demek değildir, unutkanlığın birçok farklı nedeni olabilir.
- Alzheimer Hastalığı, yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu değildir, normal yaşlanma da vardır.
- Alzheimer Hastalığı’nın kesin nedeni henüz bilinmemektedir, ama bazı risk faktörleri bu hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırır.
- Alzheimer Hastalığı bulaşıcı değildir ama, tanı aşamasında bazı bulaşıcı hastalıkların da araştırılmasını gerektiren durumlar olabilir.
- Alzheimer Hastalığı bir “ruh hastalığı” değildir, ama hastalık süreci içinde “ruh hastalığı”nın bazı belirtileri de eklenebilir.
- Alzheimer Hastalığı öldürücü değildir, ama hastalık ilerleyip bakım gereksinimi arttıkça eklenen bazı hastalıklar yaşam süresini kısaltabilir.
- Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur, diğer demans nedenlerinin olup olmadığının kesinleşmesi için çok sayıda tetkik yapmak gerekebilir.
- Alzheimer Hastalığı’nın kesin tedavisi henüz mümkün olmamakla birlikte, erken ve doğru tanı önemlidir.
- Bir Alzheimer hastası ile birlikte yaşamak kolay olmasa da, yeterli bilgilenme ve paylaşım ile bu sürecin başarıyla üstesinden gelmek mümkündür ve birlikte geçirilen her anın değerli olduğu unutulmamalıdır.
Kaynaklar
- Baddeley AD, Kopelman MD, Wilson BA. The handbook of memory disorders Second edition, 2002.
- Bradley GW., Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J. Neurology in clinical Practice, 4th edition. 2004.
- Burns A, Lliffe S.Dementia. BMJ 2009;338:b75.
- Emre M. Classification and diagnosis of dementia: a mechanism-based approach Eur J Neurol ;2009, 16: 168–173
- Selekler K. Alzheimer hastalığının öncesi:hafif kognitif bozukluk. Hacettepe Tıp Dergisi 2004; 35:199-206